Erik ten Hag

[Marillion]

Poulsen zal dan indruk hebben gemaakt tijdens zijn stage. Ze weten in die zin precies wie ze binnenhalen.

[elliquido]

Poulsen zal dan indruk hebben gemaakt tijdens zijn stage. Ze weten in die zin precies wie ze binnenhalen.

Christian Poulsen wordt met ingang van komend seizoen als assistent-trainer toegevoegd aan de technische staf van de A-selectie. De Deen tekent een contract van 2 jaar, lopende van 1 juli 2019 tot en met 30 juni 2021. Poulsen (Asnæs, 28 februari 1980) behaalde afgelopen jaar zijn UEFA A-diploma en liep sinds september enkele maanden stage bij de technische staf van het eerste elftal.

Speler van onder andere Juventus en Ajax
De voormalig middenvelder speelde tijdens zijn actieve loopbaan voor onder andere Juventus, Liverpool, Sevilla en Schalke 04, voordat hij in 2012 de overstap maakte naar Ajax. Tussen 2012 en 2014 kwam Poulsen in totaal 54 wedstrijden uit voor Ajax en scoorde hij 1 keer. In deze periode werd hij 2 keer kampioen van Nederland en won hij in 2013 de Johan Cruijff Schaal.

[Ajax Rules]

Een heel groot verlies als je de geruchten mag geloven.

Maar ik heb inderdaad ook gehoord dat Ten Hag en Schreuder zouden zijn gebotst?

[Jöhnk]

Waar komt dat verhaal dan vandaan?

Het verlies lijkt me te overzien. Schreuder als hoofdtrainer bij FC Twente was in ieder geval geen groot succes. Bovendien: Ten Hag heeft het bij Bayern, Go Ahead en Utrecht ook zonder Schreuder gered, dus waarom nu niet?

[Ajax Rules]

Waar komt dat verhaal dan vandaan?

Ja, waar las ik dat nou? Weet ik eigenlijk niet meer. Misschien wel gewoon de dikke duim van Valentijn Driessen, die de invloed van Ten Hag wilde bagatelliseren.

[Mr. Ajax]

Ajax had geen loodzware voorrondes, die zijn er niet meer sinds de topcompetities zich rechtstreeks kwalificeren en Ajax was hooguit derde geworden in de groep van PSV.

Wel een beetje reëel blijven heren, een aantal van jullie spelers is alleen bezig met een transfer of Ajax kampioen wordt boeit ze niet, dat is hoofdzakelijk het probleem .

Reeel blijven ja, net zoals je voorspelling voor Madrid-uit. Ajax heeft de kampioen van Europa in hun eigen stadion verkracht. Dat Ajax in de groep van psv hooguit derde was geworden is dan ook een belachelijke stelling.

[Gezond verstand]

Als IH zoiets roept, weet je al dat het onzin is. Hij zegt Hagenaar te zijn, maar aan zijn gedrag te oordelen is hij een Eindhovenaar in hart en nieren, geboren met een eierdop op z'n kop.

[D_skilled]

Erik ten Hag: de Eigenwijze uit het Oosten

Ging Erik ten Hag (49) als tiener op vakantie naar een party-eiland, dan was een rubberen mat het eerste dat hij in zijn koffer stopte. Zodat hij wel de buikspieren kon blijven trainen. Vele jaren toewijding culmineren nu in een dubbel tegen Juventus.

Chinezen en Arabieren vliegen in. Elke Russische patjepeeër met een speedboot wordt met open armen ontvangen in de skyboxen. Voetballers waaien over uit Haïti en Togo. Maar klink je schor, kom je uit Overijssel en word je coach van Ajax, dan begin je met een enorme achterstand. Erik ten Hag is ogenschijnlijk een atypisch boegbeeld van Ajax. Stug en stronteigenwijs. Nog een lege prijzenkast als trainer. Een sociale vent met een goed stel hersens en een ongekend arbeidsethos, maar geen vlotte babbelaar met talent voor de glamourkanten van het voetbal. Evenmin een bluffertje of geinponem. Eerder een wijsneuzerige buitenstaander. Een boertje van buut’n noemden ze hem, in het Mokumse circuit met oud-spelers en vijfde colonnes, een controlfreakerige provinciaal die bij Go Ahead Eagles een extra raam in zijn kantoor liet plaatsen om de transparantie te verhogen. Maar net als eerder bij FC Utrecht komt er na een hoekige aanloopperiode steeds meer waardering voor de bevlogen en betrokken veelwerker uit Oldenzaal. Vorig jaar beschimpt en uitgefloten door eigen supporters, dit seizoen bezongen in München en Madrid. Halverwege april maakt de Tukker nog kans op de treble en is hij verantwoordelijk voor de beste Europese prestatie in zestien jaar. Deze week wacht de dubbel tegen Juventus, de club die hij als jochie bewonderde om het tenue.

CITROËN

Erik ten Hag wordt gezien als voorloper van zijn generatie voetbalcoaches: bijdehand, vooruitstrevend en eigenzinnig. Hij heeft het ver geschopt voor een voormalige meao-student uit de roomskatholieke grensgemeente Haaksbergen. Ten Hag is er als jong ventje nog even misdienaar in de kerk, maar al snel is duidelijk dat spiritualiteit niet matcht met de nuchtere analyticus die nog nooit iemand heeft zien terugkeren uit de dood en later als een laborant de spelers fysiologisch en mentaal zal ontleden.

Als middelste van drie jongens uit een succesvol ondernemersgezin zit het bezeten najagen van het hoogst haalbare in zijn dna. Vader Hennie begint in 1967 als huizenmakelaar en groeit uit tot een regionale magnaat met negen vestigingen en meer dan honderd man personeel in dienst. ‘Hij komt uit een ondernemersgezin, de drive om de beste te zijn en de baas te willen spelen, zal daaruit voortkomen’, denkt Clemens Zwijnenberg, vriend van Ten Hag. Maar een gouden lepel in de mond? ‘Absoluut niet. Het is hem niet komen aanwaaien. Hij heeft het helemaal zelf gedaan en verdiend.’

Hennie en Joke ten Hag prikkelen hun zonen om over de wereld na te denken en vinden dat ze verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun eigen geluk. Ten Hag moet gewoon op de fiets naar school en als zijn broers in de voetsporen willen treden van hun vader, krijgen ze het niet cadeau. Ze moeten eerst in het veld ervaring opdoen om het vak in de vingers te krijgen. Gestructureerd en doelgericht naar een doel toewerken krijgen ze van huis uit mee. Zwijnenberg: ‘We gingen in die tijd met z’n tweeën op vakantie. Mallorca, Kreta. In Mallorca pakte Erik zijn koffer uit. Wat kwam als eerste tevoorschijn? Een rubberen matje. Ik zei: Wat ben jij nou van plan? Erik, bloedserieus: “Buikspieren trainen”. Zo is hij. Vol overgave.’

De kleine Erik is fan van FC Twente en reist mee in een van de supportersbussen als de club in 1984 naar de Eredivisie promoveert. Op zaterdagen kijkt hij naar Schalke en Heribert Fassbender. Dat hij ook daadwerkelijk zelf een carrière beoogt in de voetbaljungle, vinden de Ten Hagjes maar niks. Ze zien hem liever een goede studie afronden, maar als de keuze eenmaal is gemaakt, steunen ze hem door dik en dun. Ook wetende dat je het bokkige mannetje, dan nog met een volle blonde haardos, niets uit zijn kop praat. ‘Daar was de coach van de Twentse selectie ook snel achter’, memoreert Zwijnenberg. ‘We waren een jaar of twaalf, de coach gaf de opstelling. “Nog vragen?” Dan ging er altijd één vinger omhoog. Die van Erik ten Hag.’

Een ventje dat op school het hoogste woord heeft, altijd aanvoerder is en te pas en te onpas zijn mening geeft. Zwijnenberg is nu trainer van EMOS, een Vierdeklasser uit Enschede. ‘We hebben twee keer nacompetitie gespeeld. Twee keer is hij komen kijken. “Je hebt het wel goed staan”, zegt hij dan.’ Niet iedereen kan zijn gratis adviezen waarderen. FC Twente-trainer Rob Baan schorst hem ooit drie duels na een grote mond. ‘Och, dat weet ik niet meer precies, maar nu hij zelf trainer is, zal hij ongetwijfeld beseffen waarom dat was’, zegt Baan, die hem karakteriseert als ‘een streber uit een goed nest. Serieus en mondig.’

Ten Hag is een geen topper, maar een goede Eredivisie-speler die zijn tekortkomingen compenseert met karakter en technisch inzicht. Een speler voor de schaduw, de smeerolie van het elftal. Maar allesbehalve kleurloos. Zo ervaart ook Simon Kistemaker, die hem in 1991 naar De Graafschap haalt en met Ten Hag ongeslagen de titel in de Eerste Divisie pakt. ‘Haggie’ noemt Kistemaker het gedecideerde mannetje dat in de Citroën van de sponsor pendelt tussen Doetinchem en Deventer, waar hij dan aan het heao studeert. De achterbank vol schoolboeken. ‘Ik had hem eens gepasseerd’, weet Kistemaker nog. ‘Haggie stond meteen voor de deur. “Waarom speel ik niet?”, vroeg hij. Hij mocht van mij wel rechtsback staan, want daar hadden we een blessure. Toen was hij heel resoluut. “Doe ik niet”. Nou, ga dan maar op de tribune zitten. De volgende dag was hij tot inkeer gekomen. “Mag ik het toch proberen?” Zo was hij: een eigenwijze die zijn mening durft te ventileren, maar niet de man van het conflictmodel.’

Kistemaker noemt hem een hybride model tussen de uitstervende cultcoach als hij en de moderne laptoptrainer. ‘Hij is een mix. Minder hard dan ik. Een man van feiten ook wel, maar geen laptoptrainer die alles op statistieken baseert. Eerder een praktijkman die zich echt wel kan verplaatsen in de belevingswereld van spelers. Bepaald geen krullenjongen.’

RAFAEL NADAL

Hij is CDA-kiezer. Verantwoordelijk en solidair, maar geen man van extremen. Met zichzelf centraal stellende coaches als Co Adriaanse en José Mourinho heeft hij niks. Ten Hag ziet zich als een tolerante wereldburger met een afkeer van mensen die onderscheid maken op basis van afkomst. ‘Ik heb een hekel aan macht, maar ben wel iemand die stuurt’, zei hij eens. Karakters als Quincy Promes en Memphis Depay wist hij met die aanpak te raken. Breed geïnteresseerd en belezen. Noem nog maar een trainer met Duizend schitterende zonnen van Khaled Hosseini op de leeslijst. Als speler kon hij een boom opzetten over de Joegoslavische burgeroorlog. Naast VI las hij nog een handvol economische bladen en zijn muzieksmaak meandert langs De Dijk, Bon Jovi, Eric Clapton. Zelfs een schlager kan hij op zijn tijd waarderen. Maar echt sneller gaat zijn hart kloppen bij een filmpje van Ruud van Nistelrooy, die als broekie zijn doelen opschrijft in een schrift.

Als speler fascineert het spel hem mateloos. Het samenwerken in een groep, de teambuilding, de psyche van de eenling. Ten Hag kan er geen genoeg van krijgen. Hij vreet zich razendsnel door vakliteratuur als De winnaar is gezien van sportpsycholoog Peter Blitz en Effect van de Noorse schaatser Johann Olav Koss, als ware het spannende pageturners. ‘Hij dacht al op jonge leeftijd extreem na over het spel’, weet Hans Kraay junior. De huidige anchor van FOX Sports speelde met hem bij De Graafschap. ‘Kistemaker was onze boss. Voor hem had je megaveel respect. Simon had nooit zo’n trek in tactische besprekingen. Hij zei gewoon: “Als Groningen met drie spitsen speelt, regel jij het. Als Groningen met twee spitsen speelt, regel jij het. Als Groningen met anderhalve spits speelt, regel jij het”. Met Erik had ik daar veel contact over: Hoe zetten we het neer op het veld? Ik was 31 en door mijn vader opgevoed om veel over het spel na te denken – wat ik qua speelstijl altijd goed verborgen heb weten te houden – maar voor een 21-jarige zoon van een huizenmakelaar was dat heel opvallend.’

De Twentenaar blijkt extreem eigenwijs, soms irritant, op het drammerige af. Een systeemdenker die vasthoudt aan het ingezette plan en niet snel uitwijkt naar links of rechts. Soms lijkt het hebben van een afwijkende mening een doel op zich te worden. Journalist en vriend Leon ten Voorde verzuchtte in zijn krant Tubantia al eens dat het op verjaardagen onmogelijk is een discussie van hem te winnen. ‘Als iedereen Roger Federer de beste, meest verfijnde tennisser vindt, dan blijft Erik ten Hag volhouden: Rafael Nadal.’

Al op 32-jarige leeftijd stopt hij tot veler verbazing plotseling met voetballen, omdat hij vindt dat hij niks meer te bewijzen heeft. Later verlaat hij FC Twente na meer dan twintig jaar als supporter, speler, hoofd opleiding en assistent op een vervelende manier, met een arbitragezaak.

Kraay heeft Ten Hag slechts één keer met zijn mond vol tanden gezien; dat is als Kistemaker abusievelijk vermoedt dat de middenvelder een romance is begonnen met zijn dochter. ‘Na wedstrijden hadden we korte, felle nabesprekingen. Kistemaker ging dan iedereen af: “Olyslager, je stond als een slapneukerd te keepen. Maar tweede helft: fantáááástisch”. Enzovoorts. Het was niet de bedoeling om vragen te stellen. Maar daar dacht Erik anders over. Hij vroeg Kistemaker of we het de volgende keer niet beter anders konden aanpakken. Toen zei Kistemaker: “Jij mag pas een vraag stellen als je van mijn dochter afblijft”. Erik valt niet snel stil, maar toen wel.’

PIZZAPUNTEN

Was hij geen trainer geworden, dan had hij officier van justitie willen zijn. Hij kan zich boos maken over dierenmishandeling en tbs’ers die uit de bocht vliegen op proefverlof. Integriteit, orde, discipline en principes heeft hij hoog in het vaandel. Fluit de heer Schenkels in 2001 het duel Willem II-FC Twente, dan vindt Ten Hag dat schandalig, want Schenkels heeft ooit in de jeugd van Willem II gespeeld.

In militaire dienst is hij niet geweest, niettemin voert hij als beginnend coach de troepen aan als een generaal. Hij gaat al snel door het leven als Louis II. Als jeugdcoach van Twente zit hij overal bovenop. Zwarte schoenen verplicht. Komt Steve McClaren naar Enschede, dan meldt Ten Hag zich direct met zes vellen aantekeningen, tips en suggesties. Mooi, denkt de Brit, daar kan ik dit seizoen wel even mee vooruit. Tot zijn stomme verbazing staat Ten Hag 24 uur later alweer voor zijn neus met nieuwe notities.

Van talenten houdt hij vuistdikke dossiers bij. Bakken energie steekt hij in jongens als Eljero Elia, die eerst een week straf uitzit vanwege een vergeten paspoort, maar zich erna voor het eerst echt serieus genomen voelt als hij Ten Hag hoort zeggen dat hij zou moeten mikken op een topclub als Juventus. Later speelt hij een cruciale rol in de ontbolstering van het grillige toptalent Memphis Depay, in de ogen van Ten Hag een kunstschilder die je vrijheid moet geven en geen winterschilder die je binnen de lijntjes moet laten kleuren. Juist de personality’s met een gebruiksaanwijzing respecteren die aparte vogel die tot in de late uurtjes schaaft aan hun persoonlijke ontwikkelingsplannen.

Op eigen benen bij Go Ahead Eagles ergert hij zich kapot aan de olympische gedachte bij vrijblijvende ploegen die toch niet kunnen degraderen uit de Eerste Divisie. Hij zal eens laten zien hoe je met weinig geld een professionele, ambitieuze club neerzet. Er komen stretchers in de kleedkamer en als fans uitzinnig het veld op rennen na een 3-0 zege in de promotie-finale, herstellen de spelers binnen met pizzapunten hun energiebalans. Direct erna moeten ze naar huis. Er komt nog een return, er is nog niks gewonnen.

Hij laat ook een extra raam in zijn trainerskamer bouwen en laat de dug-outs een paar meter verplaatsen. Hij verslapt geen moment, is streng, zit er kort op en kan uit zijn slof schieten. Bij zijn eerste training ontploft hij bijna als de spelers alle hesjes op een hoop gooien. Hij wil drie hoopjes. Geel bij geel, blauw bij blauw, oranje bij oranje.

Later, bij FC Utrecht, vinden ze hem in het begin maar een vreemde snuiter. Weer worden de dug-outs verzet, hij bemoeit zich met de herinrichting van kantoren, eist een egaal trainingsveld en maakt een einde aan de zoete inval in het spelers-home. Hij betrekt een appartement in de woontoren pal naast het stadion. Wie ’s avonds laat langs de clubkantoren rijdt, kan het licht nog zien branden en het silhouet van de kale veertiger ontwaren.

Soms lijken er bij hem 48 uur in een dag te zitten in plaats van 24. Gezien zijn energielevel zou hij prima passen bij een van de Red Bull-clubs. ‘Hij had laatst kaarten geregeld voor Bayern-uit’, zegt Zwijnenberg. ‘De dag erna belde hij. Niet over de 1-1, maar om te checken of hij goede plaatsen had geregeld. Dat je daar überhaupt nog mee bezig bent, is tekenend voor hem. Voor iedereen die hij kent, maakt hij tijd, ook nu hij trainer is van Ajax.’

Bijna dertig jaar na zijn entree in de voetbalrimboe heeft Ten Hag maar weinig vijanden gemaakt. ‘Hij is goudeerlijk en totaal niet achterdochtig, dat kan ik niet van veel ex-medespelers zeggen’, reageert Kraay op de man met nul echtscheidingen op zijn naam. ‘Rechtdoor is rechtdoor.’

Helemaal zonder rafelranden is uiteraard ook Erik ten Hag niet. Na zijn ruzieachtige afscheid bij Twente, reageert clubeigenaar Frans van Seumeren diep teleurgesteld als juist procesdenker Ten Hag tussentijds vertrekt bij FC Utrecht. Hoewel bij de contractverlenging in 2017 was besproken dat hij vrij wilde zijn om te kunnen gaan bij positieverbetering, concludeert de preses enigszins verbitterd dat loyaliteit niet meer bestaat in de voetballerij. Een aparte biotoop die Hennie ten Hag eens omschreef als een wereld van emotie en geld, die zich als water en vuur tot elkaar verhouden. Zwijnenberg: ‘Hij is: een man een man, een woord een woord. Dus ik denk dat hij met zijn vertrek bij Utrecht moeite heeft gehad. Maar ja, Ajax kun je niet laten lopen.’

BANKIERS

In Amsterdam mogen ze hem aanvankelijk een moeilijk verstaanbaar boertje van buut’n vinden, hij dompelt zich wel direct onder in de clubcultuur. Hij belt Louis van Gaal of hij mag komen praten en gaat bij hem langs in Noordwijk. Intern presenteert hij zich als een betrokken clubman, die ook naar de kerstborrel komt. Een workaholic, die in zijn Ajax-Mercedes pendelt tussen de Johan Cruijff Arena, een sober ingerichte flat op de Zuidas en zijn stadsvilla in Oldenzaal, waar zijn vrouw Lauri heel af en toe Erik ten Hag aantreft. Hij gelooft heilig in de collectiviteitsgedachte. Bij Ajax heeft hij het steeds over zestien basisspelers, maar dat is niets nieuws. Zo laat hij zich al uit als voetballer van Twente, waar hij volop oog heeft voor de reserves. Als een van de weinige spelers plaatst hij midden jaren negentig kanttekeningen bij het Bosman-arrest, dat financieel aantrekkelijk is voor spelers, maar slecht voor de teamgeest. ‘Je kan nu het best jezelf promoten.’ Al snapt hij ook wel dat hij makkelijker praten heeft dan een schoffie uit de Bijlmer. Op een steenworp van Ten Hags thuisbasis, aan de andere kant van de grens, hebben ze er een mooi gezegde voor dat hem aanspreekt: Geld ist nicht alles, aber ohne Geld ist alles nichts.

Hij stamt zelf uit de lichting voor de generaties Y en Z. Opgevoed met de waarden van noaberschap heeft hij moeite met de individualiserende samenleving en kan hij zich helemaal vinden in de touwtje-uit-de-brievenbus-speech van Jan Terlouw. Ten Hag kan zich ergeren aan berichten over bankiersbonussen en hij laat zich ook eens ontvallen dat het ‘communisme in theorie een heel goed systeem is, maar praktisch onuitvoerbaar.’

Op het veld vertalen deze ingrediënten zich naar een eigengereide, maar dienstbare teamspeler. Als jeugdvoetballer wil hij niets liever dan zijn hakjes en scharen etaleren, maar trainer Kees Rijvers leert hem waarderen om anderen te laten excelleren. Bijna obsessief stort hij zich op het zo snel mogelijk aanspelen van de betere voetballers, op de juiste snelheid en het juiste been.

Als 25-jarige captain van FC Utrecht hekelt hij individuen die via de media communiceren en die zich belangrijker voelen dan het instituut, de club. Weer later wordt hij bestuurslid van de spelersvakbond ProProf, waar hij de dossiers tot in de puntjes voorbereidt. Een vooruitziende blik kan hem niet worden ontzegd. Ten Hag vindt het belachelijk dat de KNVB geen technisch directeur heeft en oppert de maandagavondcompetitie voor beloften op de schop te nemen. Eenmaal met spelerspensioen, doceert hij jarenlang aan de Saxion Hogeschool in Enschede, waar hij een eigen leermodule ontwikkelt over de krachtenvelden in het betaalde voetbal.

Kraay herinnert zich dat Ten Hag al bij De Graafschap bezig was met het grotere plaatje. ‘Als ik vroeg wat hij later wilde worden, zei hij: “Voorzitter van Twente”. Dat gaat hij ooit wel worden, denk ik, want hij denkt veel over dingen na.’

Het is tevens zijn valkuil. Ten Hag heeft veel kennis die hij ook graag etaleert, en komt daardoor snel over als uitvinder van het buskruit. Voetbal blijft natuurlijk wel een entertainmentindustrie. Als hij ook een losse, humoristische kant heeft, weet de vakidioot die goed verborgen te houden. Kraay: ‘Na een boerenbruiloft gingen we nog wel een biertje drinken in het dorp. Dan was-ie los, zo kent het grote publiek hem niet. Maar ging het over voetbal, dan was hij héél serieus.’

Ontspannen kan hij op de golfbaan en bij de military in Boekelo, maar verder denkt hij vooral aan voetbal, zelfs op vakantie. Zijn vriend Zwijnenberg: ‘Soms denk je wel: Geniet er eens meer van. Op de terugweg uit Madrid laatst, zat hij een wedstrijd van Fortuna Sittard terug te kijken. Net een historische prestatie neergezet, 1-4… Maar ja, waarschijnlijk is dat ook zijn kracht. Dat hij emoties kan uitschakelen en blijft analyseren.’

LADDER

Hoofd opleiding Twente, assistent Twente, assistent PSV, hoofdtrainer Go Ahead Eagles, beloftenploeg Bayern München, hoofdtrainer/technisch manager Utrecht, hoofdtrainer Ajax. Zelf spreekt Ten Hag van een rijpingsproces, maar zijn carrière lijkt heel nauwgezet uitgestippeld. Zwijnenberg: ‘Dat zeg ik soms ook, maar zo wordt hij niet graag neergezet. Volgens hem klopt het absoluut niet. Het voetbal hangt natuurlijk ook van toevalligheden aan elkaar.’

Wat heet. Als libero baalde hij al van ‘papegaaienland Nederland’ waar bestuurders trainers niet aanstellen op basis van inhoud en expertise, maar vooral op basis van uitstraling en presentatie. Twintig jaar later is de mediagenieke sector geëvolueerd tot een ongekende amusementsbusiness, waarin de Ajax-trainer meer minuten maakt dan de premier en hij zich eerder moet verantwoorden voor zijn hese stemgeluid dan voor een wissel. Niet voor niets adviseerde vriend en journalist Leon ten Voorde al vaak om te schaven aan zijn pr en voor de camera’s ook de ontspannen versie van Ten Hag te laten zien. Voor een voormalige student marketing aan de Open Universiteit is hij van nature niet de beste vermarkter van zichzelf.

‘Ik vind het juist mooi dat hij dicht bij zichzelf blijft’, zegt Willem Janssen, de aanvoerder van FC Utrecht, over zijn presentatie. ‘Ik zie nog precies dezelfde man als bij Utrecht. Neem vorige week, na die 2-5 in Emmen. Over die twee tegen-goals kan een trainer gewoon zeggen: Slecht. Maar hij doet dat nooit, en zegt: “Tevredenheid leidt tot luiheid”. Typische Ten Hag-woordkeus’, aldus Janssen, die ook attendeert op zinnetjes als ‘Hoog in de concentratie zitten’ en ‘Wedstrijden neutraal maken’.

Terminologie die is overgenomen uit de vocabulaire van Guus Hiddink. Uit de mond van de charismatische prijzenpakker waren het wijze observaties, maar sinds ze worden uitgesproken door Ten Hag in Amsterdam, worden ze eerder gerecenseerd als cryptische woordcombinaties van een provinciaal die niet kan formuleren. René van der Gijp heeft intussen al heel wat lachsalvo’s losgelaten op zijn staccato dictie. Toen hij zijn baard had laten staan, noemde Johan Derksen hem ‘net een kaboutertje’. Zwijnenberg zucht. ‘Schandalig. Ik ken hem nu bijna veertig jaar. Helemaal het achterste van zijn tong laat hij niet zien, maar ik denk dat het ieder mens wat doet. Hij is echter wel een type dat denkt: Wacht maar, ik zal het jullie eens laten zien.’

De underdog-rol zal hem eerder motiveren dan ontmoedigen. Als voetballer reageerde hij ongekend verbeten als hij werd onderschat. Mannen als Theo Vonk en Eddy Achterberg konden hem geweldig oppeppen door hem eerst naar beneden te halen. Vonk zette eens een enorme ladder neer op zijn kantoor. ’Je staat op de onderste sport, dus je moet nog heel wat afleggen om het te redden.’ Vonk negeerde hem een week, stelde hem op en Ten Hag ging als de brandweer. Hij kon ook een adrenalinestoot krijgen als in het programmaboekje van de tegenstander stond vermeld dat FC Twente een saaie, defensieve ploeg had, of als Achterberg hem tijdens de warming-up toebeet: ‘Het wordt niks met jou vandaag.’

Zwijnenberg denkt dan ook niet dat Ten Hag nu snel ten onder zal gaan aan stress en druk. ‘Als trainer van een Vierdeklasser heb ik al spanning, maar het lijkt alsof hij daar geen last van heeft. Ik was bij Ajax-PEC Zwolle. Dan is hij na afloop heel koeltjes.’

Van Kraay pikte hij ooit op om spanning om te zetten in positieve druk. Moesten ze naar PSV, dan zag je vooraf in de kleedkamer alleen maar geïmponeerde gezichten. Bij De Graafschap hangt nog een foto. Allemaal gespannen koppies. Alleen Kraay staat monter, met de kin omhoog tussen Romário en Kieft. Kraay: ‘Had ik in Engeland geleerd. Wilde je een warming-up doen, dan deed je een warming-up. Maar keek je liever even naar de paardenrace, ook prima. Enjoy the game.’

Voor de bloedserieuze Ten Hag is die ontspannen instelling dan een openbaring. Als trainer is hij in de loop der jaren ook wel wat opgeschoven op de lijn star-buigzaam.

Bij FC Utrecht weten de spelers aanvankelijk niet wat ze meemaken onder de Tukker, die dan twee seizoenen Bayern München II achter de rug heeft. ‘Ik ging er soms kijken en vond dat hij veel van Pep Guardiola had overgenomen’, zegt Kraay. ‘Ik hoorde hem in twintig minuten wel 68 keer stop roepen.’

Willem Janssen nam het voor hem op in de kleedkamer. Janssen: ‘Hij was gehaald voor een cultuuromslag. Doordat de resultaten in het begin tegenvielen, duurde de acceptatie lang. In de media verscheen dat er geen plezier meer was. Met Mark van der Maarel heb ik toen gepoogd de groep erachter te krijgen, omdat ik zeker wist dat het succes zou opleveren. Dat is ook gebleken met drie jaar topvijf.’

Bij Ajax luisterde Ten Hag eerder dit seizoen naar de sleutelspelers en stuurde hij zijn aanpak bij. Hij lijkt daarmee een element aan zijn arsenaal te hebben toegevoegd. Kraay: ‘Dat is niet meer de Erik die heel star is. Ik heb hem op de man af gevraagd: Heb je niet je oren laten hangen naar een paar spelers? Hij erkende dat Tadic, Blind, De Ligt, Ziyech de wedstrijden voor hem moeten winnen.’ Hij mag dan bekendstaan als Louis II, dit is meer de Hiddink-manier. Kraay knikt. ’Hiddink zat bij PSV aan het hoofd van de tafel met rondom hem Lerby, Kieft, Vanenburg, Gerets. Hij zeefde tien procent van alles wat hij hoorde en deed er zijn voordeel mee. Ik vind het opmerkelijk dat Ten Hag die flexibiliteit nu toch ook blijkt te hebben.’

Met enige relativering noemt Erik ten Hag zichzelf inmiddels een soort minister, die beseft dat hij niet overal invloed op heeft, maar wel verantwoordelijk is voor het resultaat. Ministers worden afgerekend bij falen. Kan een trainer van Ajax twee zomers op rij zonder landstitel overleven, mocht het zover komen? De publieke uitingen van de directie beluisterend wel. Met een Europese revival en bekerwinst zal het bestuur vermoedelijk wel genoegen nemen. Na Ronald Koeman en Frank de Boer is hij dan ineens de langstzittende Ajax-trainer deze eeuw, de eigenzinnige, taakbewuste, koppige, streberige, moderne, progressieve, wijsneuzerige coach uit Oldenzaal, Erik ten Hag.

Bron: Vi.nl/pro

Ajax mag z'n handjes dichtknijpen met Erik Ten Hag. Beter dan Peter Bosz (die wat overschat wordt) en veel beter dan Jol, De Boer, Ten Cate etc. Ik vind hem sterker nog de beste Ajax-trainer sinds Van Gaal. Noem maar een betere?

[Ajax Rules]

Ajax mag z'n handjes dichtknijpen met Erik Ten Hag. Beter dan Peter Bosz (die wat overschat wordt) en veel beter dan Jol, De Boer, Ten Cate etc. Ik vind hem sterker nog de beste Ajax-trainer sinds Van Gaal. Noem maar een betere?

Absoluut. Ik vind Ten Hag echt een topper.

Die werkethiek en bewust dingen inslijpen, dat vind ik zo belangrijk in een coach. Dit artikel is ook geen toevallig samenraapsel van anekdotes, maar geeft een heel goed inzicht in zijn karakter, achtergrond en drijfveren. Die mentaliteit is niet aan te leren of op te roepen. Dat komt voor hem automatisch. Echt knap hoe hij een self-made man is die met heel veel tegenwind dit allemaal realiseert.

Ik ben een enorme Van Gaal-fan (hij is misschien wel mijn favoriete Ajacied aller tijden), maar ik sluit niet uit dat Ten Hag nog beter is of kan worden. Van Gaal's tactiek was weliswaar vernieuwend, maar ook vrij eenvoudig en altijd hetzelfde. Ten Hag is echt een moderne trainer die het 4-3-3 op tal van manieren verfijnd heeft. Ik heb ook het idee dat hij ook veel meer varieert en nuanceert binnen de kaders van de eigen speelwijze, daarbij inspelend op de kracht en zwakheden van de tegenstander.

Daarnaast is Ten Hag ook in zijn communicatie en manier van leidinggeven iets flexibeler en op het individu gericht dan Van Gaal, al was diens starheid natuurlijk tegelijk ook wel weer een kracht.

[raymon]

Morten Olsen was ook een prima trainer overigens.

[Ajax Rules]

Morten Olsen was ook een prima trainer overigens.

Vind je? Het is natuurlijk lang geleden, maar wat ik me ervan herinner was het niet zo geweldig.

Zijn eerste seizoen werd er wel fantastisch gespeeld. Maar een dramatische terugval in zijn tweede seizoen (los zand). Weliswaar onder heel zware omstandigheden (met de De Boertjes), maar hij kwam nou niet echt over als een heel sterke leider die dit goed en daadkrachtig managede. (Terwijl hij als speler wel die natuurlijke leider was).

Verder kan ik me eigenlijk niet herinneren dat ik hem ooit wat interessants over voetbal of training of management heb horen zeggen, al is er misschien ook een taalkloof (denk het niet eigenlijk). Ik heb nooit het idee gehad dat hij die sterke visie had die Van Gaal en Ten Hag wel hebben.

[Sandro]

Hij heeft het in ieder geval goed voor elkaar op gebied van fitheid, ook zo laat in het seizoen nog met veel wedstrijden gespeeld voor een relatief smalle selectie. Weinig blessures (altijd afkloppen).

[Jöhnk]

Op het Bayern-forum van transfermarkt smeken ze zo’n beetje om Kovac te vervangen door Ten Hag.

[Duke]

Gelukkig zal Bayern uiteindelijk toch wel kampioen worden, en Kovacs niet ontslagen worden (neem ik aan).

[Ajax Rules]

Op het Bayern-forum van transfermarkt smeken ze zo’n beetje om Kovac te vervangen door Ten Hag.

Zo, dan zou Ten Hag echt wel even een lange neus maken naar een aantal mensen .

Maar laten we bidden dat hij gewoon blijft.

[Gezond verstand]

Op het Bayern-forum van transfermarkt smeken ze zo’n beetje om Kovac te vervangen door Ten Hag.

En dan wordt Valentijn Driessen columnist bij Bild.

[Wouter]

Driessen heeft Ten Hag op het rechte pad gebracht. Mocht Ajax kampioen worden, dan is dat te danken aan Valentijn.

En een beetje aan Vitesse natuurlijk.

[D_skilled]

Zo speelt het Ajax van Erik ten Hag

De hand van Erik ten Hag openbaart zich duidelijk in het voetbal waarmee Ajax dit seizoen op drie fronten meestrijdt. VI PRO ontleedt het strategische en tactische plan van de Ajax-trainer in een longread waarin alle aspecten van de speelstijl uitgebreid aan bod komen.

Voor enkele media was het lange tijd moeilijk om hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden als het over Erik ten Hag ging. De verwijten aan de voormalig coach van FC Utrecht richtten zich vooral op zijn presentatie: zijn schorre stem, zijn wollige taalgebruik en zijn Twentse roots werden tot treurens toe aangevoerd als redenen dat hij niet zou passen in Amsterdam. In de tussentijd ging Ten Hag onverstoorbaar verder en deed de trainer precies waarvoor hij is aangesteld: moderne elementen toevoegen aan het klassieke Ajax-spel.

In deze tactische longread laten we mede aan de hand van video-analyse zien hoe Ten Hag dit gedaan heeft.

SPELPRINCIPES

Spelprincipes vormen de basis van de stijl van Ten Hag. Tijdens de voorbereiding op het huidige seizoen beschrijft hij dat als volgt: 'Het zijn bepaalde patronen, waar we nu ook tijdens de trainingen aandacht aan besteden. We willen de spelers handvatten geven, zodat we optimaal kunnen variëren in de speelwijze.' Om daar in hetzelfde gesprek op terug te komen. 'Het inslijpen van patronen, van automatismen, spelers vertrouwd laten raken met onze spelprincipes, hoe we willen spelen. Dominant. Attractief.'

De Ajax-trainer onderhandelt niet over de strategische uitgangspunten (spelprincipes) die dit dominante voetbal moeten garanderen, maar is flexibel in de tactische toepassing (formaties, type spelers). Dit seizoen start Ten Hag alle wedstrijden vanuit een 4-2-3-1-formatie, waarbij hij varieert met de rollen. In de Champions League voetbalt Ajax met Dusan Tadic als valse nummer 9, met diepgaande spelers als Donny van de Beek en David Neres om hen heen. In de Eredivisie valt de keuze vaker op een diepe spits als Kasper Dolberg of Klaas Jan Huntelaar. Tegen mindere opponenten speelt Van de Beek geregeld als bijsluitende controlerende middenvelder, waardoor op nummer 10 ruimte komt voor een creatieve geest als Hakim Ziyech of Tadic. Dit slimmer uitvoeren van Plan A werkt voor Ajax vaak uitstekend als Plan B.


Passmap van Ajax tegen Juventus-thuis: Dusan Tadic (nummer 10) als beweeglijke spits, in combinatie met de hangende buitenspelers Hakim Ziyech (nummer 22) en David Neres (nummer 7).


Passmap van Ajax tegen FC Emmen-uit: een meer offensieve rol voor Rasmus Kristensen (nummer 2) als rechtsback, zodat rechtsbuiten David Neres (nummer 7) meer aan de binnenkant kan spelen. Op links is Nicolás Tagliafico (nummer 31) juist wat conservatiever door de aanwezigheid van Dusan Tadic (nummer 10) op diezelfde flank. Met Donny van de Beek (nummer 6) en Klaas Jan Huntelaar (nummer 9) staan altijd twee spelers in de zestien om kansen af te maken.


Passmap van Ajax tegen Fortuna Sittard-thuis: Donny van de Beek (nummer 6) als bijsluitende controlerende middenvelder. Kasper Dolberg (nummer 25) in de spits met spelmaker Hakim Ziyech (nummer 22) in zijn rug.

Met behulp van videobeelden zetten we de elf belangrijkste spelprincipes op een rij.

1. Creëer een extra man op het middenveld

'Een overtal herkennen, bezetting voor het doel, de eerste pass naar voren spelen, ruimtes goed bezetten. Zomaar wat aspecten die beter kunnen', vertelt Ten Hag tijdens zijn eerste trainingskamp over de aspecten waar hij de nadruk op legt. Daarin schemert misschien wel zijn belangrijkste spelprincipe door: een extra man creëren op het middenveld. In zijn eerste halfjaar doet Ten Hag dit vaak met een inschuivende Frenkie de Jong als centrale verdediger. Inmiddels zijn het meestal de zwervende buitenspelers, vooral Hakim Ziyech, die zorgen voor dit overtal. De truc met Dusan Tadic als hangende spits is ingegeven vanuit dezelfde logica: het middenveld domineren.

2. Wissel van posities

Om tegenstanders te verrassen, zweert Ten Hag bij dynamiek in het aanvalsspel. Dat betekent dat hij wil dat niet altijd dezelfde spelers dezelfde posities bezetten. Door de sleutelrol voor De Jong als linker controlerende middenvelder en de vrije rol voor Ziyech, Tadic of Neres vanaf de zijkant slaagt Ajax hier behoorlijk goed in. Zodra een van hen in beweging komt, weten de andere spelers hoe ze daarop kunnen anticiperen en krijgt het positiespel vorm.

3. Benut de breedte in beperkte mate

Het is bijna een tweede natuur geworden voor de backs en buitenspelers van Ajax: als de één naar de binnenkant beweegt, gaat de ander naar buiten en vice versa. Het idee dat een vleugelaanvaller in de Johan Cruijff Arena krijt aan zijn schoenen moet hebben, is ver verleden tijd. Soms staat Tadic nog aan de flank om het veld breed te maken, maar dan zien we Nicolás Tagliafico vaak aan de binnenkant verschijnen om controle over het middenveld te houden. Op rechts hebben Noussair Mazraoui en Ziyech een vergelijkbare dynamiek. Dit maakt Ajax voor tegenstanders lastig om te bespelen, omdat de spelers aan de zijkant altijd voor keuzes gesteld worden: ga ik mee of houd ik mijn positie vast?

4. Zoek naar diepte, met passes en loopacties

'Volgens mij is er geen land ter wereld waarin centrale verdedigers zo vaak de bal naar elkaar spelen', verzucht Ten Hag in mei 2018 tegenover VI. Wat hij er niet expliciet bij vermeldt: binnen de competitie waar extreem veel achterin heen en weer gespeeld wordt, troeft Ajax op dat gebied jarenlang iedereen af. Met oefenvormen maakt Ten Hag vanaf zijn eerste dag duidelijk dat balbezit een middel is in plaats van een doel op zichzelf. Hij benadrukt het belang van beweging, niet alleen op de plek waar de bal is, maar ook aan de contrakant. Hierdoor slaagt Ajax er steeks vaker in om direct verrassend vooruit te voetballen.

5. Organiseer de restverdediging

Na de moeizame herstart in januari nemen steeds meer Ajax-spelers een typisch Ten Hag-woord in de mond: restverdediging. Wat hij daarmee bedoelt: tijdens het aanvallen alvast rekening houden met mogelijk balverlies. Concreet betekent dit dat Ajax in alle gevallen vier spelers achter de bal wil hebben. Zodra Andre Onana de bal in zijn bezit heeft, blijkt steevast dat dit een tweede natuur is geworden voor de Ajax-spelers: drie spelers vormen de laatste lijn en een controleur beschermt de zone daarvoor. In wisselende samenstellingen, zoals Ten Hag dat graag ziet.

6. Zet direct druk op de bal

Sinds de komst van Ten Hag en zijn rechterhand Alfred Schreuder valt in Amsterdam geregeld de term Gegenpressing. Dat hebben ze meegenomen uit Duitsland. Bij Bayern München en 1899 Hoffenheim leren de Ajax-coaches dat het verdedigen van de counter cruciaal is om resultaten te halen. Ajax beheerst dit trucje inmiddels ook op Champions League-niveau. Doordat bij balverlies collectief naar voren gedrukt wordt, kan de ploeg van Ten Hag ook tegen de beste teams ter wereld op de helft van de tegenstander voetballen en resultaat halen.

7. Keer terug in organisatie na mislukt drukmoment

Gegenpressing is niet alleen massaal jagen op het moment dat een aanval gestuit wordt, maar ook het hebben van een plan voor de momenten waarop het niet lukt om zo de bal snel te heroveren. Waar voorheen op dat soort momenten vaak alarmfase één uitbrak, verdedigen onder Ten Hag de overgebleven spelers achter de bal slechts de centrale zone voor het strafschopgebied. Daarbij lopen zij achteruit in plaats van vooruit, waarmee Ajax hoopt om de aanval te vertragen of de tegenstander naar de zijkant te lokken en zo het directe doelgevaar weg te nemen. Met deze passieve houding ruilt Ajax de kans op balwinst in voor een kleiner risico op uitgelezen mogelijkheden voor de tegenstander.

8. Lok de tegenstander naar de zijkant

Verwacht onder Ten Hag niet dat Ajax tegenstanders gaat afjagen door vanuit de as door te stappen. Nee, de Ajax-trainer houdt de organisatie op dit gedeelte van het veld het liefst intact en dus lokt zijn ploeg tegenstanders naar de zijkant. De buitenspelers zetten dit in door naar de binnenkant te bewegen en daarmee een pass naar de zijkant aantrekkeljik te maken. Zodra dit gebeurt, sluit Ajax de tegenstander op aan deze kant. Door dit simpele mechanisme op verschillende manieren toe te passen, lukt het om bijna iedere opponent flink onder druk te krijgen zonder extreem kwetsbaar te worden.

9. Maak de ruimtes klein

Het toevoegen van defensieve zekerheid benoemt Ten Hag rond zijn aanstelling als een van de speerpunten in het door hem ingezette veranderingsproces. Het bewaken van de onderlinge afstanden, die verdedigend bij voorkeur klein zijn, is hierin een fundamenteel aspect. Ajax doet dit niet alleen op eigen helft, maar juist ook op die van de tegenstander. Niet zelden staan centrale verdedigers Matthijs de Ligt en Daley Blind voor de middenlijn om tegenstanders op te sluiten. Inworpen zijn vaste, herkenbare momenten waarop Ajax met veel spelers in de zone rondom de bal druk ontwikkelt.

10. Verdedig de ruimte

Ten Hag verkiest bij Ajax zoneverdediging boven mandekking. Net als eerder bij FC Utrecht leert hij zijn spelers om zones af te schermen in plaats van achter tegenstanders aan te lopen. In zijn eerste maanden doet Ajax dat vanuit een 4-1-4-1-organisatie. Dit seizoen gebeurt dat vanuit een 4-2-3-1. Het uitgangspunt daarbij is dat de afstand tussen de verschillende linies maximaal tien meter bedraagt.

11. Speel onmiddellijk onder druk uit richting doel

Wie de vele doelpunten van Ajax dit seizoen terugkijkt, ziet opvallend veel treffers terug die te kwalificeren vallen als counters: momenten waarop na een herovering snel de weg naar voren gezocht wordt en zo toegeslagen wordt. Dit is niet toevallig: Ten Hag heeft het herkennen van dit soort situaties keer op keer aangestipt als concreet verbeterpunt in het spel van zijn ploeg. Mede dankzij het spelinzicht van Frenkie de Jong, die van nature al altijd de weg naar voren zoekt, levert dit Ajax veel goals op.

AANVALLEN

De enorme doelpuntenproductie van Ajax dit seizoen valt vooral toe te schrijven aan het feit dat Erik ten Hag zijn speelwijze heeft aangepast aan de kwaliteiten van zijn beste spelers in plaats van andersom. Door de komst van Daley Blind schuift Frenkie de Jong door naar het middenveld, waar hij met Lasse Schöne gekoppeld wordt aan een medespeler die compenseert voor zijn aanvallende denkwijze.

De vraag is of in dit concept aanvankelijk rekening is gehouden met de aanwezigheid van Hakim Ziyech. De Ajax-spelmaker lijkt in de zomer op weg naar een buitenlands avontuur en nieuwkomers Zakaria Labyad en Dusan Tadic komen in eerste instantie binnen als zijn mogelijke vervangers. De keuze voor de punt naar voren op het middenveld lijkt eveneens ingegeven door een mogelijk vertrek van Ziyech.

'In de voorgaande jaren heeft Ajax veelal gespeeld met de punt naar achteren, met een controlerende middenvelder. Vaak in de persoon van Schöne', bespreekt Ten Hag zijn overwegingen in de zomer. 'Als wij straks Tadic hebben, of Labyad, maar ook Siem de Jong, dan zou het heel goed kunnen dat we weer met de punt naar voren gaan spelen. Maar als we opbouwen, en een verdediger schuift in, dan moeten de halfruimtes ook weer bezet worden, dus staat het alweer anders. Dan moet je gestaffeld gaan staan op het middenveld. Dat bedoel ik dus met een dynamisch en variabel middenveld. Het zijn bepaalde patronen, waar we nu ook tijdens de trainingen aandacht aan besteden. We willen de spelers handvatten geven, zodat we optimaal kunnen variëren in de speelwijze.'

Bij de start van de succesvolle Champions League-campagne, op 25 juli tegen Sturm Graz, behoort Ziyech echter nog steeds tot de Ajax-selectie. Zo ontstaat een nieuwe rol voor de meest creatieve speler van het elftal, hangend vanaf de rechterflank. Ziyech blinkt tegen de Oostenrijkers uit omdat Ajax hem in die rol kan bereiken tussen de linies. Hij krijgt vooral de bal met zijn gezicht naar het doel, in de zone waar hij de tegenstander pijn kan doen. De Ziyech die tegen Sturm Graz beslissend is met de openingstreffer, contrasteert met de Ziyech die vorig seizoen in sommige duels zichtbaar is geweest. In zijn mindere wedstrijden zakt de Marokkaan vaak ver in, om vervolgens vanuit deze teruggetrokken positie alsnog te zoeken naar beslissende passes. Veel balverlies is daarvan in dergelijke potjes het gevolg. Op zijn nieuwe positie heeft Ziyech méér rendement en heeft dit balverlies minder gevolgen, omdat het hoger op het veld gebeurt en er meer ploeggenoten achter de bal staan.


De tactische formaties van Ajax en Sturm Graz in de eerste helft.


Ajax in aanloop naar de openingstreffer tegen Sturm Graz: Hakim Ziyech komt naar binnen en zorgt zo voor een vierkant op het middenveld.

Tijdens deze openingswedstrijd van het seizoen valt ook een ander puzzelstukje op zijn plaats: Noussair Mazraoui als rechtsback. Na het vertrek van Kenny Tete investeert Ajax miljoenen in Luis Manuel Orejuela en Rasmus Kristensen als offensieve alternatieven voor Joël Veltman, maar de oplossing dient zich aan vanuit de eigen opleiding. Hoewel Mazraoui defensief soms kwetsbaar is, voegt hij aanvallend heel veel dynamiek toe aan dit elftal. Door zijn verleden als middenvelder kan hij wanneer nodig opduiken als extra optie in de as, maar net zo makkelijk zorgt hij voor breedte als Ziyech vanaf rechts aan het zwerven is geslagen. Met zijn veelzijdigheid en tactische discipline toont Mazraoui zich een typische Ten Hag-speler. Vanwege zijn goede wisselwerking met Ziyech staat de plek van Mazraoui eigenlijk nooit meer ter discussie.

Nog voordat Blind en Tadic fysiek klaar zijn voor een basisplek, begint de basisploeg al vorm te krijgen. De ideale elf wordt op 22 augustus thuis tegen Dinamo Kiev min of meer bij toeval gevonden. Waar Ten Hag tot dat duel afwisselend Tadic en Ziyech getest heeft als nummer 10, dwingt een blessure van David Neres hem tot schuiven. Donny van de Beek maakt vervolgens zijn entree als schaduwspits, terwijl zowel Ziyech (rechts) als Tadic (links) op de flank belandt.'‘Tadic en en Ziyech zijn creatief', zegt Ten Hag daar vooraf over tegen Ziggo Sport. 'Zij spelen op intuïtie en dus moet ik hen vrijheid geven.' Dit betekent dat beide linkspoten de ruimte krijgen om zelf in te schatten wanneer ze de zijlijn moeten verlaten om tussen de linies vrij te komen. In deze samenstelling zien we de aanvalspatronen terug die Ajax dit hele seizoen blijven kenmerken.

Daarin hebben de vleugelverdedigers een cruciale taak. De vrije rol voor Ziyech en Tadic wordt mogelijk gemaakt door de rest van het elftal. De backs moeten bijvoorbeeld voor breedte aan de zijkanten zorgen, zodat Ajax niet in een trechter komt en dreiging houdt via de vleugels. De eerder genoemde Mazraoui en Nicolás Tagliafico vullen die rol succesvol in.



De aanvallende rol voor Mazraoui en Tagliafico betekent dat Schöne en De Jong in eerste instantie wat conservatiever voetballen. In de opbouw zakt De Jong veelvuldig uit naast centrumverdedigers De Ligt en Blind om het spel vorm te geven. Samen met Schöne ontstaat zo de 3+1-structuur in de opbouw waar Ten Hag erg aan lijkt te hechten, omdat op die manier genoeg spelers achter de bal staan om een counter te stuiten bij balverlies.



Bovendien heeft Ajax op deze wijze tegen teams die storen met twee spitsen altijd een vrije man in de eerste fase van de opbouw. Wanneer De Ligt, Blind of De Jong via deze drie-tegen-twee-situatie vrijgespeeld wordt, dan hebben zij stuk voor stuk de inspeelpass en dribbel om hiervan te profiteren. Veel tegenstanders blijven een antwoord op dit opbouwpatroon schuldig.

De intelligentie van De Jong helpt Ajax om onvoorspelbaar te blijven in de opbouw. Massimiliano Allegri denkt in de Johan Cruijff Arena bijvoorbeeld een slimme tegenzet te doen versus deze structuur. 'Meestal beweegt De Jong naar de linkerkant, voor ons rechts. Dus Bernardeschi moest hem daar oppakken en opjagen', verklaart hij zijn plan, waar in de praktijk al snel een oplossing voor wordt gevonden door Ajax. 'De Jong doorzag dat en bewoog al snel naar de andere kant, zodat een van onze aanvallers hem moest bespelen. Bij De Jong begint het aanvallen van Ajax.'



In de eindfase profiteert Ajax van de individuele klasse in de ploeg, in combinatie met de ingeslepen positiewisselingen en de diepteloopacties zonder bal. Bovenstaande situatie tegen Benfica is daar een mooi voorbeeld van. Mazraoui bindt de linksback van de tegenstander, waarop Ziyech vrijkomt tussen de linies. De Ligt vindt de spelmaker, die direct Tadic wegstuurt achter de centrale verdedigers van Benfica. Wat opvalt, is dat niet alleen de Serviër maar ook linksbuiten Neres en nummer 10 Van de Beek de ruimte achter de defensie zoeken. Doordat deze dreiging in de diepte er bijna altijd is, valt de grote rondo van Ajax heel erg lastig te verdedigen. Want zodra een tegenstander de ruimtes klein maakt om druk te ontwikkelen, neemt het daarbij het risico op een succesvolle dieptepass.

OMSCHAKELEN VAN AANVALLEN NAAR VERDEDIGEN

Ajax-voetbal met een vleugje Duitse school ziet Erik ten Hag als het nieuwe ideaal. Als trainer van de beloftenploeg van Bayern München ervaarde Ten Hag hoe in Duitsland de nadruk werd gelegd op de omschakelmomenten. Hoofdcoach Pep Guardiola kon zichzelf uren opsluiten in een videoruimte, wachtend op het Eureka-moment waarin hij ontdekte hoe hij de tegenaanval van de aankomende opponent kon stuiten. Als rechterhand van Julian Nagelsmann zag Alfred Schreuder bij 1899 Hoffenheim hetzelfde fanatisme.

Juist deze omschakelmomenten van aanvallen naar verdedigen zijn altijd een kracht geweest in het Ajax-spel. In de jaren zeventig was de fanatieke pressing bij balverlies een fundamenteel onderdeel van het totaalvoetbal, waarin de aanvallers de eerste verdedigers waren en de verdedigers de eerste aanvallers. Tijdens de succesvolle Europa League-campagne van 2016/17 ging dat niet anders. Met de fameuze vijfsecondenregel van Peter Bosz werden tegenstanders voortdurend opgejaagd. Dat element ging onder zijn opvolger Marcel Keizer langzaam verloren. Ajax toonde nog steeds de intentie om direct druk te geven, maar de uitvoering was bij vlagen belabberd. Het is Ten Hag gelukt om dit element terug te brengen.



Bovenstaande situatie uit de derde minuut van het uitduel met Sturm Graz - helemaal aan het begin van het seizoen - is daar een goed voorbeeld van. Ajax heeft de bal verloren op de rechterkant van het veld en de lichaamstaal van de spelers verraadt direct de intentie om meteen te gaan jagen. Rondom de bal staat iedereen op zijn voorvoeten, klaar om naar voren te stappen.



Drie tellen na het balverlies van Hakim Ziyech is Sturm Graz al ingesloten door een kwartet Ajacieden, die zich positioneren in een ruit. In deze situatie ligt de ruimte voor verbetering bij de laatste lijn (die nog niet doorsluit) en de linksbuiten, die naar de binnenkant moet bewegen om te voorkomen dat de Oostenrijkers het spel naar de andere kant kunnen verplaatsen. Desondanks voldoet Ajax aan de belangrijkste voorwaarde om direct druk te ontwikkelen op de bal, namelijk spelers die meteen rondom de bal de ruimtes klein maken en afspeelopties afsluiten.



Uiteindelijk verovert Ajax in deze situatie de bal via Matthijs de Ligt, die doorstapt vanuit de laatste lijn om te onderscheppen. Op het moment dat hij dat doet, heeft de ploeg van Ten Hag een overtalsituatie van zes tegen drie in het gebied rondom de bal. Op die manier wordt de kans behoorlijk groot dat de tegenstander de bal gaat verspelen, zeker omdat de aanvallende organisatie vrijwel altijd nog niet goed staat in de paar seconden nadat het speeltuig veroverd is.

In de loop van het seizoen is Ajax op dit vlak progressie blijven boeken, al ontbreekt in sommige Eredivisie-duels na de winterstop de discipline om dit consequent goed uit te voeren. Vooral in de Champions League bewijst Ajax echter dat de ploeg dit onderdeel wel degelijk bijzonder goed beheerst.

VERDEDIGEN

Dat Ajax zowel in de Eredivisie als in de Champions League praktisch ieder duel het balbezit domineert, hangt behalve met het positiespel ook samen met de manier van verdedigen. Erik ten Hag heeft het lef om zijn elftal ver van het eigen doel druk te laten ontwikkelen en slechts weinig teams hebben het vermogen om daar onderuit te komen.



Binnen de landsgrenzen is het voor Ajax vaak al voldoende om zoals in bovenstaande situatie een 4-2-3-1-organisatie aan te nemen op de helft van de tegenstander. Doordat de buitenspelers licht naar binnen gaan staan, wordt een bal door het midden geven riskant. Het antwoord van veel ploegen is daarom vaak om lang naar voren te spelen, waar Ajax met de kopkracht van Matthijs de Ligt een prima antwoord op kan formuleren. Zoals het ook helpt dat doelman Andre Onana ver voor zijn doel durft te keepen om ballen te onderscheppen.



Bovenstaand moment uit de thuiswedstrijd tegen Juventus illustreert hoe Ajax tegenstanders aanpakt die wél durven te voetballen en zich laten verleiden tot een pass richting de zijkant. Dan kantelt de hele ploeg van Ten Hag richting die vleugel, om te proberen daar een overtal te krijgen rondom de bal. Hier resulteert dit in drie Ajax-spelers die één Juventus-voetballer opjagen en daarbij oog houden voor de passlijnen naar de dichtstbijzijnde medespelers. De concessie die Ten Hag hiermee doet, is dat op de andere vleugel enorm veel ruimte ligt.

De teams die het Ajax dit seizoen lastig gemaakt hebben, profiteren praktisch allemaal van dit gegeven. PSV doet dit bijvoorbeeld door eerst de druk uit te nodigen en daarna lang te spelen richting Luuk de Jong. AZ probeert hetzelfde met passes richting Mats Seuntjens. Na een directe bal is het dan vaak de opdracht om het spel te verleggen naar de andere vleugel, waar de kansen liggen. Feyenoord vindt tijdens de 6-2 zege de ruimte vaak door met linksachter Calvin Verdonk onder de druk uit te voetballen. Real Madrid voetbalt in Amsterdam eveneens een aantal keer onder de druk uit via deze flank en sticht zo gevaar. Zo zijn er meer teams die Ajax defensief in de problemen gebracht hebben.

Dat Ajax na dertig competitieduels vijf treffers meer geïncasseerd heeft dan concurrent PSV, zal voor Ten Hag een punt van aandacht zijn. In het kader van zijn lijfspreuk 'goed is niet goed genoeg' wordt op dit vlak verbetering gevraagd.

OMSCHAKELEN VAN VERDEDIGEN NAAR AANVALLEN

Wanneer Erik ten Hag in mei 2018 de vraag krijgt wat een bepalend verbeterpunt voor Ajax wordt in het komende seizoen, laat zijn antwoord niets aan duidelijkheid over.

'Omschakelen. In het huidige internationale voetbal is dat steeds meer een cruciaal element geworden. Daar moeten we mee bezig zijn. En dan niet alleen in defensief opzicht, maar vooral ook: wat doen we als we de bal veroveren? Ik vond bij Ajax vaak: bal winnen is balbezit spelen. Maar als je de bal wint, en de tegenstander ligt open, dan moet je herkennen dat je direct vooruit moet spelen. Met FC Utrecht stonden we halverwege het seizoen bovenaan in het percentage goals binnen vier passes na balverovering. Ajax stond in de middenmoot. Terwijl dat vaak de momenten zijn dat je kunt scoren. Vooral voor Ajax, tegen gesloten defensies. Natuurlijk kan het niet altijd. Als de tegenstander goed staat en de restverdediging op orde heeft, moet je op balbezit spelen. Maar als ze niet goed staan, moet je direct profiteren en de tegenstander pijn doen.'

Vooral in de Champions League toont Ajax de kwaliteit om tegenstanders op dit soort momenten pijn te doen. De treffer van David Neres tegen Juventus? Direct op het doel af na een herovering. De vijf doelpunten tegen Real Madrid? Achtereenvolgens twee, één, drie, één en nul passes in de aanloop naar de goals. De groepsfase onderstreept eveneens dat beeld: Ajax zoekt wanneer mogelijk in de omschakeling van verdedigen naar aanvallen de snelste weg naar voren.



Ajax herkent bovendien de juiste momenten om diepte te zoeken. Bovenstaande situatie in aanloop naar de 1-3 tegen Real Madrid illustreert dat perfect. Deze treffer van Tadic begint met Mazraoui die een te korte pass op Sergio Reguilón goed inschat en met een sliding onderschept. Daarna ligt het open bij Real Madrid achterin. Op dat moment toont Tagliafico zijn intelligentie door over zijn directe tegenstander heen te denderen. Ziyech ziet het gebeuren en verlegt het spel naar de andere vleugel. Daarna gaat het snel. Tagliafico speelt door op Van de Beek en die vindt Tadic. De verdedigers van Madrid worstelen met de vraag hoe ze hem moeten bespelen en van die twijfel profiteert hij door na een kap in de verre hoek Thibaut Courtois te passeren.

Het zijn doelpunten die Ajax maakt omdat de spelers geleerd hebben dat balbezit een middel is in plaats van een doel op zichzelf. Dat is waarschijnlijk de belangrijkste toevoeging van Ten Hag aan het Ajax-spel.

Door extra flexibiliteit toe te voegen in het aanvallen, een nieuwe organisatie neer te zetten in de verdediging en de focus op de omschakeling lukt het Erik ten Hag en consorten om dominantie te koppelen aan doelpunten en overwinningen. Daar plukt Ajax de vruchten van door de ontwikkeling van spelers en een succesvolle Europese campagne. Zelfs als dat geen landstitel oplevert, heeft Ajax daar nog jaren profijt van. Daar verdient Ten Hag een groot compliment voor, want met de weerstand van buitenaf was het zeker niet eenvoudig om de noodzakelijke verandering af te dwingen.

Bron: Vi.nl/pro

Auteur: Pieter Zwart

[Dubbel]

Dave on Ten Hag's Ajax
https://www.youtube.com/watch?v=Orn9r3c7kgM

[Duke]

Is het al tijd voor een standbeeld voor Ten Hag?

[Toppie]

Van een trainer tot zero naar een hero. Telfort hooligans

[Iniesta]

Gelukkig heeft ie naar de spelers geluisterd!


Verzonden vanaf mijn iPhone met Tapatalk

[D_skilled]

De Telegraaf.

[Gezond verstand]

Dan wel grappig dat het door ene Driessen wordt getweet

[Duke]

Zijn de critici van de eerste pagina's van dit topic trouwens nog steeds sceptisch? Gewoon een vraag uit nieuwsgierigheid, niet om iets in te wrijven of uit te lokken.